Tablatuur
Muziek voor snaarinstrumenten met fretten wordt vaak genoteerd in tablatuur, ook bekend als tab, notatie. Hierbij wordt een visuele representatie gemaakt van de snaren en fret nummers die worden gebruikt bij het spelen:
Tablatuur kan ook worden gecombineerd met de reguliere notatie:
Maak een tablatuur notenbalk
Indien je een tablatuur notenbalk wilt maken als onderdeel van een nieuwe partituur, gebruik dan de Nieuwe partituur wizard. Indien je een tablatuur notenbalk wilt toevoegen aan een bestaande partituur, gebruik dan het Instrumenten venster. Ook kun je, als alternatief, een bestaande standaard notenbalk omzetten. Zie hieronder voor de details.
Met de nieuwe partituur wizard
Een tablatuur notenbalk te maken in een nieuwe partituur doe je als volgt (voor een gecombineerd notenbalk/tablatuur systeem zie → hieronder):
- Open de Nieuwe partituur wizard.
- Voer de partituur gegevens in (optioneel) en klik op Volgende.
- In de Kies sjabloonbestand stap, klik op Kies instrumenten onder "Algemeen" en kies Volgende.
- In de Instrumenten stap, selecteer de gewenste tablatuur in de "Snaarinstrumenten – getokkeld" categorie, in de kolom aan de linkerzijde en klik op Voeg toe.
- Voltooi de overige stappen van de nieuwe partituur wizard.
Opmerking: Indien de gewenste tablatuur niet beschikbaar is in de Kies instrumenten lijst, voeg dan in ieder geval een tablatuur notenbalk toe in stap 4 (hierboven) en pas de tablatuur aan naar de juiste eigenschappen met het Notenbalk/partij-eigenschappen venster.
Met het instrumenten venster
Een enkele tablatuur notenbalk toevoegen aan de partituur doe je als volgt (voor een gecombineerd notenbalk/tablatuur systeem zie → hieronder):
- Open het instrumenten venster (druk op I of vanuit het menu, selecteer Bewerken → Instrumenten…).
- Voeg de tab notenbalk toe zoals beschreven in Instrumenten toevoegen ("Maak een nieuwe partituur").
Door het wijzigen van het notenbalk type
Een bestaande standaard notenbalk omzetten naar tablatuur of tablatuur naar standaard gaat als volgt:
- Klik met rechts op de notenbalk en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen…. Indien het "instrument" reeds is ingesteld op een getokkeld-snaarinstrument, ga dan verder bij stap 3.
- Indien het "instrument" geen getokkeld-snaarinstrument is, klik dan op Verander instrument... en kies een geschikt instrument uit "Snaarinstrumenten - getokkeld" en klik op Toepassen.
- Klik op Geavanceerde stijl-eigenschappen..., selecteer de gewenste tablatuur optie bij "Sjabloon" en klik op < Herstel naar het sjabloon. Je kunt nu de weergave verfijnen in de "Fretmarkeringen" en "Notenwaarden" tabs.
- Klik twee keer op OK om de vensters te sluiten.
Snaargegevens aanpassen
Wijzig stemming
Opmerking: Indien je alleen de stemming wilt bekijken (en niet aanpassen), doe dan alleen stap 1 en 2.
-
Klik met rechts op de notenbalk en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen….
-
Druk op de Wijzig snaargegevens… knop onderaan het venster. Het Snaargegevens venster wordt weergegeven:
-
Klik op een snaar toonhoogte en selecteer Bewerk snaar…. Of dubbelklik op de toonhoogte van de snaar.
- Selecteer de nieuwe toonhoogte in het Nootselectie venster en klik op OK. Of dubbelklik op de nieuwe toonhoogte.
- Klik op OK om het "Snaargegevens" venster te sluiten. En klik vervolgens op OK om het "Notenbalk/partij-eigenschappen" venster te sluiten.
Opmerking: (1) Indien de stemming wordt gewijzigd voor een tablatuur dat al noten bevat, dan worden de fretmarkeringen automatisch aangepast (indien mogelijk). (2) De wijziging in de stemming voor een bepaald instrument is alleen van toepassing op de partituur waarin gewerkt wordt en wijzigt niet de standaard instellingen in het programma.
Een snaar toevoegen
- Klik met rechts op de tablatuur en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen… klik vervolgens op de Wijzig snaargegevens knop.
- Klik op een toonhoogte van een snaar en selecteer Nieuwe snaar....
- Selecteer de toonhoogte voor de nieuwe snaar en klik op OK— of dubbelklik op de toonhoogte voor de nieuwe snaar. De nieuwe snaar worden ingevoegd onder de geselecteerde snaar.
Opmerking: Na het toevoegen van een snaar in de tablatuur moet het aantal lijnen in het Notenbalk/partij-eigenschappen venster worden aangepast.
Een snaar verwijderen
- Klik met rechts op de tablatuur en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen… klik vervolgens op de Wijzig snaargegevens knop.
- Klik op een toonhoogte van een snaar en selecteer Verwijder snaar.
Opmerking: Na het verwijderen van een snaar in de tablatuur moet het aantal lijnen in het Notenbalk/partij-eigenschappen venster worden aangepast.
Markeer een snaar zonder fret als "open"
Deze functie wordt gebruikt om een snaar te markeren als ononderbroken te markeren (dwz buiten het vingerbord en klinkt altijd open) zoals bij een barok luit. Dit betekent dat alleen "0" (nul) of "a" wordt geaccepteerd as fretmarkering, ieder andere fretmarkering wordt omgezet naar 0/a.
- Klik met rechts op de tablatuur en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen… klik vervolgens op de Wijzig snaargegevens knop.
- Plaats één of meerder vinkjes in de "Open" kolom.
Wijzig aantal frets voor het instrument
Met deze instelling wordt het hoogste fretnummer bepaald dat kan worden ingevoerd in een tablatuur notenbalk.
- Klik met rechts op de tablatuur en selecteer Notenbalk/partij-eigenschappen… klik vervolgens op de Wijzig snaargegevens knop.
- Selecteer of voer het nieuwe getal in bij "Aantal frets".
Wijzig tablatuur weergave
Via Notenbalk/partij-eigenschappen
Om toegang te krijgen tot het volledige scala aan mogelijkheden van de tablatuur weergave opties gebruik je het Notenbalk/partij-eigenschappen venster:
- Klik met rechts op de notenbalk en kies Notenbalk/partij-eigenschappen….
- Klik op de Geavanceerde stijl-eigenschappen… knop.
Via het instrumenten venster
Een aantal basis tablatuur weergave opties zijn beschikbaar in het Instrumenten venster:
- Druk op I of vanuit het menu, kies Bewerken → Instrumenten….
- Selecteer een tablatuur type in de selectie lijst onder "Notenbalktype" aan de rechterkant in het scherm:
- Eenvoudig: Hiermee worden alleen fretmarkeringen weergegeven. Deze optie is het meest geschikt voor notenbalk/tablatuur systemen.
- Regulier: Hiermee worden fretmarkeringen, nootstokken en waardestrepen weergegeven.
- Volledig: Hiermee worden fretmarkeringen, verbeterde nootstokken, waardestrepen en rusten weergegeven.
- Tab 6-snr. Italiaans/Frans: Historische tablatuur opties voor de luit.
Dezelfde opties zijn beschikbaar in het Kies instrumenten dialoog van de nieuwe partituur wizard.
Combineer standaard notenbalk met tablatuur
Getokkelde snaarinstrumenten, zoals de gitaar, worden veelal genoteerd met een standaard en tablatuur notenbalk. MuseScore heeft de mogelijkheid om de twee notenbalk niet gekoppeld of gekoppeld te gebruiken:
-
Niet gekoppelde notenbalken: Het voordeel van deze optie is dat iedere notenbalk onafhankelijk kan worden bewerkt. Om de muziek notatie van de ene notenbalk naar de ander te kopiëren selecteer je het gewenste bereik en gebruik je de kopieer en plak optie naar de andere notenbalk.
-
Gekoppelde notenbalken: De notenbalken worden "gelijktijdig" bijgewerkt. Dat betekent dat iedere wijziging die je maakt in de ene notenbalk ook direct wordt toegepast op de andere.
Een opmerking aangaande fretmarkering conflicten: Wanneer dezelfde noot is ingevoerd in twee verschillende stemmen, dan probeert MuseScore ervoor te zorgen dat de fretmarkeringen niet overlappen op dezelfde snaar. Indien er toch overlapping optreedt dan worden deze gemarkeerd met een rood vierkant. Deze zijn alleen zichtbaar in het document venster en worden niet afgedrukt. In de meeste gevallen (bv. bij fret 0 tot 4 op de 6e snaar) is het overlappen een gewenst resultaat en is er geen verdere aanpassing nodig. Je kunt de rode markering verbergen door in het menu te kiezen voor "Weergave" en het vinkje weg te halen bij "Laat niet-afdrukbare objecten zien".
Maak een nieuw notenbalk/tablatuur paar met de nieuwe partituur wizard
- Open de Nieuwe partituur wizard.
- Voer de partituur gegevens in (optioneel) en klik op Volgende.
- In de Kies sjabloonbestand stap, klik op Kies instrumenten onder "Algemeen" en kies Volgende.
- In de Instrumenten stap, selecteer de gewenste standaard notenbalk in de "Snaarinstrumenten – getokkeld" categorie, in de kolom aan de linkerzijde en klik op Voeg toe.
- Selecteer de nieuw gemaakt notenbalk (gemarkeerd als "Notenbalk …") in de kolom aan de rechterzijde en gebruik één van de volgende twee opties:
- Klik op Voeg notenbalk toe om een niet gekoppeld notenbalk/tablatuur paar te maken.
- Klik op Voeg gekoppelde notenbalk toe om een gekoppeld notenbalk/tablatuur paar te maken.
- In de Notenbalktype kolom, klik op de lijst van de nieuwe gemaakte notenbalk en selecteer een tablatuur optie (indien nodig kan dit later worden—zie Notenbalk/partij-eigenschappen).
- Wijzig de volgorde van de notenbalken met de ↑ knop indien nodig.
- Voltooi de overige stappen van de nieuwe partituur wizard of klik op Klaar.
Opmerking: Om niet gekoppelde notenbalken te maken met gescheiden mixer kanalen selecteer je een tablatuur instrument in de linker kolom en klik je Voeg toe in de plaats van stap 5 (hierboven) en ga je vervolgens verder met stap 6 en 7.
Maak een nieuw notenbalk/tablatuur paar in een bestaande partituur
- Open het Instrumenten venster (druk op I of vanuit het menu, selecteer Bewerken → Instrumenten…).
- Volg nu stap 4-8 hierboven.
Maak een notenbalk/tablatuur paar van een bestaande notenbalk
Om een tablatuur aan een getokkeld snaarinstrument in de partituur toe te voegen (of visa versa) doe je het volgende:
- Open het Instrumenten venster (druk op I of vanuit het menu, selecteer Bewerken → Instrumenten…).
- Selecteer de notenbalk die je wilt aanpassen in een notenbalk/tablatuur paar in de kolom aan de rechterzijde en gebruik één van de opties in stap 5 hierboven.
- Vervolg daarna met stap 6–8 hierboven.
Noteninvoeren in tablatuur
Met het toetsenbord
- In normale modus selecteer je de maat of bestaande noot waar je wilt beginnen met het invoeren van de noten.
- Schakel de noteninvoermodus in (druk op N): een kleine 'blauwe rechthoek' wordt weergegeven om een tablatuur snaar, dit is de huidige snaar.
- Selecteer de lengte voor de noot of rust die je wilt invoeren (zie hieronder).
- Gebruik de pijl omhoog/omlaag toetsen om de cursor naar de gewenste snaar te verplaatsen. Gebruik de pijl naar links/rechts toetsen om in de partituur te verplaatsen.
-
Druk op 0 tot en met 9 om een fretmarkering van 0 tot en met 9 in te voeren voor de huidige snaar. Het is ook mogelijk om getallen die uit meerdere cijfers bestaan in te voeren. De toetsen A tot en met K (waarbij I wordt overgeslagen) kunnen ook worden gebruikt, wat handig is bij het werken met een Franse tablatuur. Voor de letters L , M en N type je respectievelijk 10, 11 en 12. (Opmerking: Je kunt geen getal invoeren dat hoger is dan de "Aantal frets" waarde die is ingesteld in het snaargegevens venster).
Gebruik de ; (puntkomma) om een rust in te voeren van de gewenste lengte.
-
Je kunt de noten in verschillende stemmen invoeren indien dit gewenst is, net zoals in een standaard notenbalk.
Zie ook noten aanpassen (hieronder).
Historische tablatuur
Periodenotatie voor bassnaren (luit en sim.) is ook mogelijk.
-
Franse tablatuur: letters voorafgaand met schuine strepen onder de tab. Bv. de 7e snaar: "a", de 8e snaar: "/a", de 9e snaar: "//a" enzovoort. Allen op de eerste positie onder de tab.
-
Italiaanse tablatuur: getallen met 'hulplijnen' voor de snaar boven de tab. Bv. de 7e snaar: "0" één positie boven de tab met één 'hulplijn', de 8e snaar: "0" twee posities boven de tab met twee 'hulplijnen' enzovoort.
Het invoeren van fretmarkeringen is alleen met het toetsenbord mogelijk. Door het verplaatsen van de noteninvoercursor onder (Frans) of boven (Italiaans) de tab, worden 'schaduw' strepen of hulplijnen zichtbaar om de snaar aan te geven waarop je de fretmarkering wordt toegepast. Het indrukken van één van de fret toetsen voert de noot (en opmaak) in voor die snaar.
Met de muis
- Activeer de noteninvoermodus en selecteer de lengte voor de noot of rust (zie hieronder).
- Klik op een snaar om daar een noot te plaatsen Noten worden initieel gemaakt op fret 0 (of a voor Franse tablatuur). Om dit aan te passen type je het juist nummer in op het toetsenbord.
- Je kunt de fretmarkering ook verhogen/verlagen met Alt+Shift+↑ of Alt+Shift+↓.
- Je kunt de noten in verschillende stemmen invoeren indien dit gewenst is, net zoals in een standaard notenbalk.
Zie ook noten aanpassen (hieronder).
Nootduur/lengte selecteren
In de noteninvoermodus kun je de volgende methodes gebruiken om de lengte van de noot in te stellen in de tablatuur:
- Druk op Shift+1 tot en met Shift+9: Stel de lengte in vanaf een 128e noot tot en met een longa (beschikbaarheid van deze sneltoetsen is afhankelijk van het besturingssysteem en/of toetsenbord lay-out).
- Druk op NumPad1 tot en met NumPad9: Stel de lengte in vanaf een 128e noot tot en met een longa (indien een numeriek toetsenbord gedeelte aanwezig is en NumLock aan staat).
- Klik op de icon met de gewenste lengte in de noteninvoer werkbalk boven het document venster.
- Druk op Q om de gekozen lengte te verkorten en W om deze te verlengen.
Noten aanpassen
Fretmarkering aanpassen
In noteninvoermodus:
- Plaats de cursor boven de fretmarkering en type het gewenste nummer in.
- Verhoog of verlaag de fretmarkering met Alt+Shift+↑ of Alt+Shift+↓ (De fretmarkering wisselt automatisch van snaar, indien nodig, om de laagst mogelijke fret positie te behouden.
In normale modus:
- Selecteer één of meerdere fretmarkeringen.
- Gebruik de volgende mogelijkheden:
- Verhogen/verlagen zonder het wijzigen van de snaar: Druk op ↑ / ↓.
- Verhogen/verlagen met het wijzigen van de snaar, indien mogelijk, om het fret nummer laag te houden: Druk op Alt+Shift+↑ / ↓.
Opmerking: De fretmarkering kan niet hoger zijn dan de "Aantal frets" waarde die ingesteld is in het snaargegevens venster.
Snaar aanpassen
Verplaats de fretmarkering naar een naast gelegen snaar zonder daarbij de toonhoogte te veranderen als volgt (indien de snaar vrij is en de noot kan produceren):
In noteninvoermodus:
- Plaats de cursor boven de fretmarkering en en druk op Ctrl+↑ / ↓ (Mac: Cmd+↑ / ↓).
In normale modus:
- Selecteer één of meerdere fretmarkeringen en druk op Ctrl+↑ / ↓ (Mac: Cmd+↑ / ↓).
- Sleep de fretmarkering omhoog of omlaag naar de naast liggende snaar.
Noten met kruisnotenkop
Wijzig een fretmarkering in een kruisnotenkop:
- Selecteer één of meerdere fretmarkeringen (niet in de noteninvoermodus).
- Druk op Shift+X om de kruisnotenkop aan of uit te zetten.
Overzicht van toetsenbord opdrachten
Noteninvoermodus
| Type: | Je krijgt: |
|---|---|
| ↑ | Selecteer de bovenliggende snaar als de huidige. |
| ↓ | Selecteer de onderliggende snaar als de huidige. |
| Shift+1 tot en met Shift+9 | Selecteer een lengte (128e noot tot en met een longa) |
| NumPad 1 tot en met NumPad 9 | Selecteer een lengte (128e noot tot en met een longa) |
| Q | Verkort de huidige invoer lengte. |
| W | Verleng de huidige invoer lengte. |
| 0 tot en met 9 | Voer een fret getal / letter in. |
| A tot en met K | Voer een fret getal / letter in (zonder de I). |
| Alt+Shift+↑ | Verhoog de huidige fretmarkering. |
| Alt+Shift+↓ | Verlaag de huidige fretmarkering. |
| ; (puntkomma) | Voer een rust in |
Normale modus
| Type: | Je krijgt: |
|---|---|
| 0 tot en met 9 | Wijzig de duur van de geselecteerde noot of rust |
| Alt+Shift+↑ | Verhoog de toon van de geselecteerde noot (MuseScore kiest hierbij de snaar). |
| ↑ | Verhoog de toon zonder de snaar te wijzigen. |
| Alt+Shift+↓ | Verlaag de toon van de geselecteerde noot (MuseScore kiest hierbij de snaar). |
| ↓ | Verlaag de toon zonder de snaar te wijzigen. |
| Ctrl+↑ (Mac: Cmd+↑) | Verplaats de noot naar de bovenliggende snaar, de toonhoogte blijft hierbij gelijk. |
| Ctrl+↓ (Mac: Cmd+↓) | Verplaats de noot naar de onderliggende snaar, de toonhoogte blijft hierbij gelijk. |
| Shift+X | Zet de kruisnotenkop aan of uit. |